ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨ ਕਬਾਇਲੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਤਿਰਾਹ ਮੁਹਿੰਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੜੀ ਗਈ ਆਖਰੀ ਲੜਾਈ ਸੀ।12 ਸਤੰਬਰ 1897 ਨੂੰ, ਗੋਗਰਾ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਸਮਾਨਾ ਸੁਕ ਵਿਖੇ ਅਤੇ ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 12,000-24,000 ਓਰਕਜ਼ਈ ਅਤੇ ਅਫਰੀਦੀ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਦੇਖੇ ਗਏ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਲ੍ਹੇ ਗੁਲਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਲਾਕਹਾਰਟ ਤੋਂ ਕੱਟਦੇ ਸਨ। ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਨੇ ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੀ ਚੌਕੀ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ, ਇਸ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ। ਹਵਲਦਾਰ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ 21 ਸਿਪਾਹੀਆਂ – ਜੋ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਸਨ – ਨੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਫਾਇਆ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਦਿਨ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਡਿਊਟੀ, ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਮੀਰ ਵਿਰਸੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਾਰੇ 21 ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇੰਡੀਅਨ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਬਹਾਦਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੀ ਚੌਥੀ ਬਟਾਲੀਅਨ ਹਰ ਸਾਲ 12 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਇਸ ਲੜਾਈ ਦੀ ਯਾਦ ਮਨਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਇਹਨਾਂ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।